HOME        

Cultuur - Miniaturen

Schatjes uit de neomiddeleeuwen De miniatuurkunst was lang niet altijd middeleeuws monnikenwerk. Een opleving in de 19de eeuw leverde hoogwaardige werken mét een boodschap op.

DOOR MISJOE VERLEYEN

Van kronkelende slangen tussen hoofdletters in het Book of Kells tot de wonderlijke tranches de vie van de Gebroeders van Limburg aan het Hof van de Duc de Berry, miniaturen worden doorgaans geassocieerd met de middeleeuwen. Begrijpelijk, maar niet helemaal terecht. Het is weinig bekend dat de 19de eeuw een opleving van de miniatuurkunst kende. Die reprise en de kunstproducten zelf worden nog maar enkele jaren onder de loep genomen. Het blijft een raadsel waarom de 19de eeuw zo weinig wordt bestudeerd. Redenen genoeg om het wel te doen: het was een onrustige periode met grote politieke en economische veranderingen; de naweeën van de Franse Revolutie; het einde van de napoleontische oorlogen en de nieuwe natiestaten die daarvan het gevolg waren;  de beginnende industriële revolutie en de sociale gevolgen ... . De vraag is: waarom herleefde in die chaos een bij uitstek intieme kunst als de miniatuur? De onzekerheid veroorzaakte - voor de zoveelste keer - een terugkeer naar het verleden. Dit keer niet naar de rationele antieke wereld, maar naar 'de wieg van Europa' die volgens de intelligentsia lag in de zo lang verguisde middeleeuwen. Voor sommige auteurs was het christendom de scheppende factor. Voor anderen was de middeleeuwse maatschappij een voorbeeld omdat toen iedereen bekommerd was om iedereen in tegenstelling tot het wilde liberalisme en het lompenproletariaat van de industriële revolutie. Voor nog anderen waren de middeleeuwen de periode waarin het gevoel de rede aanvulde in tegenstelling tot de verlichting. In de schilderkunst, de literatuur en de beeldhouwkunst kwam een nieuwe aandacht voor gevoelens. De romantiek kwam tot bloei. En tegelijk met de aandacht voor de middeleeuwen bloeide de miniatuur weer op. De Franse Revolutie had immers veel oude manuscripten in handen van verzamelaars gebracht.

Hoe bon ton het wel was om de middeleeuwen te koesteren, is te zien op een schilderij uit 1835. Léopoldine, dochter van de romantische auteur Victor Hugo, draagt de kleding van haar tijd, zit op een stoel waarvan de bekleding de oosterse invloed verraadt, maar ze kijkt in een middeleeuws gebedenboek. Het schilderij staat op de cover van The Revival of Medieval Illumination, een prachtig uitgegeven boek waarin verschillende auteurs de 19de eeuw in al haar facetten beschrijven en verbinden met de miniatuurkunst in de verschillende Europese landen. België, op het kruispunt van verschillende culturen, speelde daarin een grote rol. THE REVIVAL OF MEDIEVAL ILLUMINATION, THOMAS COMMANS & JAN DE MAEYER, LEUVEN UNIVERSITY PRESS, 336 BLZ., 75 EURO.

Lees verder

TOP