Het Romeinse unciaalschrift (littera uncialis) komt waarschijnlijk uit Noord-Afrika en is ontstaan in de 2de of 3de eeuw na Chr. Hoewel er weinig bekend is over het begin van zijn ontstaan, zijn er duidelijke overeenkomsten met de Griekse unciaal. Dit functioneel, rond schrift bestond reeds in de 3de eeuw voor Chr. De eerste liturgische manuscripten werden in dit schrift geschreven.

In 313 na Chr. werd het Christendom onder de Romeinse keizer Constantijn de officiële staatsgodsdienst. Het is aannemelijk dat de eerste christenen de Griekse unciaal bewust aanpasten aan het Latijn, de taal van hun nieuwe religie.

Klik hier voor vergroting

In 597 bracht de missionaris Sint Augustinus het unciaalschrift vanuit Rome naar het zuiden van Engeland. De Unciaal kreeg haar naam van de Heilige Hiëronymus (kerkvader), die met enige overdrijving sprak over 'duimhoge letter' (Latijn UNCIA= duim). Hiëronymus was een van de vertalers en samenstellers van de Vulgaat, de bijbel voor het volk. Hij gebruikte de naam UNCIA waarschijnlijk spottend, uit verzet tegen de verkwistende gewoonte om voor luxe edities grote letters te gebruiken.

Tegen de tijd dat de tweelingabdij van Wearmouth en Jarrow werd opgericht, in 674 en 682, was de Unciaal in Engeland gemeengoed geworden. Het duurde niet lang of de monniken van Wearmouth, Jarrow en Southumbria (de streek ten zuiden van de Engelse rivier de Humber) maakten manuscripten van een kwaliteit die kon wedijveren met wat elders in Europa werd gemaakt.

Ze schreven o.a. de toonaangevende Codex Amiatinus. De unciaal in dit boek was een complexe en van schreven voorziene versie met dunne horizontale en dikke verticale streken.

   
Klik hier voor vergroting

Klik hier voor vergroting

Het Vespasiaanse psalter werd geschreven in de abdij van St.-Augustinus in Canterburry in het begin van de 8ste eeuw. De annotaties in de interlinie stammen uit de 9de eeuw en vormen de eerste  bekende vertaling van de psalmen in het Engels.

De hoofdletter D aan het begin van psalm 26, met daarin David en Jonathan, is het vroegste voorbeeld van een gehistoriseerd initiaal in westerse manuscripten. De versierde titel is geschreven in opgebouwde Romeinse kapitalen.

Vanaf 1897 bestudeerde de Engelse arts Edward Johnston de oude formele boekschriften. Hij moderniseerde verschillende lettertypes o.a. ook de Unciaal. In 1906 gaf hij een boek uit: Writing & Illuminating & Lettering. Hierin geeft hij de constructie van de letters weer en geeft hij talrijke tips i.v.m. design en decoratie.

Websites