Je kan zelf de achtergrondkleur van de pagina instellen

ANGLAISE of COPPERPLATE

17de en 18de eeuw
Wegwijzer 3

De impact van de Britse wereldhandel in Europa en Amerika was enorm groot. Het commercieel succes van Engeland bleef niet onopgemerkt bij de andere landen. Zijn zakelijk schrift of klerkenschrift werd erg gerespecteerd en kreeg navolging in heel Europa. Het schrift kreeg verschillende benamingen afhankelijk van het land waar het werd toegepast.

1. ROUND HAND of naar de gegraveerde voorbeelden Copperplate in Engeland

2. ANGLAISE in Frankrijk

3. LETRA INGLESIA in Spanje

4. LETTERA INGLESE in Italië

5. ZWELSCHRIFT of ENGELS SCHRIFT in Nederland

Alhoewel er zeer veel boeken werden geplubliceerd in de 17de en 18de eeuw hebben er maar weinig de tand des tijds overleefd. Deze boeken waren vooral bedoeld om na gebruik afgedankt te worden, te meer omdat tegen het midden van de 18de eeuw "head-line copybooks" in de mode kwamen, waarbij witte ruimtes werden vrijgelaten, zodat studenten het voorbeeld van de meester konden kopiëren.
Er bestaat nochtans een onschatbare bron van Copperplate-kalligrafie die gemakkelijk beschikbaar is voor hedendaagse schrijvers en studenten. Vooral Engeland is rijk aan 'copy-books', verzamelingen schrijfmodellen.
Eén van de bekendste en uitgebreidste schrijfboeken uit die tijd is "The Universal Penman" uit 1743.

Tussen 1733 en 1741 vroeg George Bickham, meestergraveur en kalligraaf, aan ca. 25 van de beste schoonschrijvers uit Engeland om hem voorbeelden te bezorgen van hun kunstwerken. Hij graveerde, drukte en verdeelde ze in 52 deeltjes onder zijn abonnees.

In het boek "The Universal Penman" werden 212 van deze gravures gebundeld (1743). Het is één van de bekendste en uitgebreidste schrijfboeken uit die tijd. Het bevat stichtelijke spreuken en filosofische wijsheden, afgewisseld met zakelijke offertes, orderbevestigingen en factures.

De kalligrafische stijl die in "The Universal Penman" overheerst en die we Copperplate noemen, was in de 18de eeuw beter gekend als "Roundhand". De vormen van de letters werd bepaald door de drukmethode. De combinatie van de scherpe burijn en de harde metalen plaat leidde tot veranderingen in de lettervormen van de Humanistische Cursief en de Sekretarisschriften van de 15de en de 16de eeuw. De schrijvers streefden ernaar de streken gemaakt door de scherpe burijn te benaderen en ze maakten hierbij gebruik van een aangescherpte puntige kraaienveer, later vervangen door een stalen pen. De bochten werden ronder, de letterhelling werd schuiner en het contrast tussen de fijne lijntjes en de dikkere streken werden meer uitgesproken.

De Copperplate overleefde de 19de eeuw, hoewel de perfectie van Bickham en zijn tijdgenoten niet werd geëvenaard. De grote toename van het volksonderwijs in de 19de eeuw creëerde een behoefte aan leraars die het handschrift konden aanleren aan de massa. Dit leidde onvermijdelijk tot een neergang van de schrijfmeesters en de Copperplate in het algemeen.
Uit pedagogische overwegingen en met het oog op de praktijk werden de schrijfboeken aanzienlijk vereenvoudigd, en, omwille van de behoefte van de plattelandsbevolking, geschikt gemaakt voor zelfstudie. De krullen verdwijnen, maar tegelijkertijd werden de vormen van de letters zodanig aangepast dat ze vrijwel in alle combinaties konden verbonden worden. Dat leverde een aantal opmerkelijke deformaties op. Doordat wetgevers en instituten voor volksontwikkeling zich met het schrijfonderricht gingen bezighouden, werden er in het onderwijs officiële schrijmethodes ingevoerd, wat tot meer uniformiteit in het schrift leidde. Tot ver in de 20ste eeuw werden deze schrijwijzen onderwezen.
De uitvinding van de balpen in de 20ste eeuw betekende het einde van een tijdperk. Toen de balpen, een onflexibel werktuig, de flexibele kraaienveer van de 18de eeuw en de even flexibele copperplate-pen van de 19de eeuw verving, verdween het contrast tussen de dunne en dikke streken van de Copperplate, en meteen ook zijn schoonheid en elegantie.

Om de Copperplate als kalligrafisch schrift nieuw leven in te blazen, is het nodig om terug te keren tot de flexibele pen als werktuig en tot de 17de, 18de en 19de eeuwse meesters als bron!

Samenstelling: Godelief Tielens

Bronnen:

Calligraphie, L'Aventurine, ISBN 2-84190-025-8

Calligraphie, Claude Mediavilla,ISBN 2-11-081135-8

De kunst van het kalligraferen, David Harris, ISBN 90-213-2403-2

Kalligraphie Die stille Kunst eine Feder zu führen, Andreas Schenk, ISBN 3-85502-375-1

Mastering Copperplate Calligraphy A step-by-Step Manual, Eleonor Winters, ISBN0-517-10134-3

Over letters en schrift en de beginselen van het schrijven, Fons van der Linden, ISBN 90-213-0755-3

The Universal Penman Engraved by George Bickham London 1743, ISBN 0-486-20616-5